Το παρόν κείμενο αφορά μυημένους και είναι ελαφρώς …μακροσκελές συγγνώμη, αλλά έπρεπε κάποια στιγμή πω κάποια πράγματα περί στατιστικών.Πιστεύω πως οι «μπασκετικοί» θα τα βρείτε ενδιαφέροντα.
Ολοκληρώνοντας φέτος 4 σεζόν κατά τις οποίες εργάστηκα σε διάφορες ομάδες, ήρθε η ώρα να αναφερθώ σε κάποιες αποφάσεις που πήρα αυτό το διάστημα και έχουν να κάνουν με την εξέλιξη της παροχής των υπηρεσιών μου, ως στατιστικός ομάδας. Στο διάστημα αυτό, όποια απόφαση πήρα είχε ως μοναδικό κριτήριο την υποβοήθηση του έργου των προπονητών. Ο προπονητής ήταν και είναι για μένα ο μοναδικός στον οποίο έδινα αναφορά, ο μοναδικός κριτής του έργου μου και ο μοναδικός χειριστής του «εργαλείου» του στατιστικών.
Τέσσερα ήταν τα στοιχεία τα οποία διαφοροποίησα και στα οποία θα ήθελανα αναφερθώ, γιατί ο χρόνος δικαίωσε τις αποφάσεις μου αυτές.
1. Το ομαδικό λάθος.
Η έννοια του ομαδικού λάθους, υπήρχε στην καρτέλα των στατιστικών του e-statsεξ αρχής, από το 2010. Πράγματι, από το 2010 είχα συνειδητοποιήσει πως υπάρχουν κάποια λάθη τα οποία δεν μπορούν να χρεωθούν σε συγκεκριμένο παίχτη,αλλά οφείλονται στη λειτουργία της ομάδας και πρέπει να χρεώνονται ως ομαδικά.Αυτά έχουν συνήθως να κάνουν με χρονικές υπερβάσεις. Όχι, δεν φταίει πάντα αυτός που δεν πρόλαβε να σουτάρει στη λήξη των 24’’. Όχι, δεν φταίει πάντα αυτός που χρεώθηκε με 5’’ στην επαναφορά. Όχι, δεν φταίει πάντα αυτός που έχει την μπάλα στα χέρια του και δεν πρόλαβε να περάσει το κέντρο σε 8'' και τέλος,όχι, δεν φταίει πάντα ο ψηλός όταν χρεώνεται με 3’’. Επίσης, όταν οι στατιστικοί αποφάσισαν (και σωστά) πως ένα αντιαθλητικό φάουλ ή μία τεχνική ποινή σε έναν παίχτη δεν μπορεί να καταλογίζεται σαν απλό φάουλ αλλά πρέπει να συνοδεύεται με χρέωση λάθους στον παίχτη (επειδή χάνεται και μία κατοχή), δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα: η τεχνική ποινή στον πάγκο, πως θα συνοδευόταν από λάθος; (εδώ η χρέωση ομαδικού λάθους είναι μονόδρομος). Με χαρά διαπίστωσα, πως στα επίσημα στατιστικά του ελληνικού πρωταθλήματος το ομαδικό λάθος εισήχθη την περίοδο 2011-2012 (ένα χρόνο δηλαδή μετά από το e-stats), προφανώς ύστερα από εισήγηση της euroleagueη οποία είχε συμπεριλάβει το ομαδικό λάθος στα στατιστικά της επίσης από την περίοδο 2010-2011. Ο λόγος που στο NBAδεν υπάρχει το ομαδικό λάθος είναι ο γνωστός: το ομαδικό λάθος δεν έχει εμπορική αξία. Τα παραπάνω μπορείτε να τα διαπιστώσετε ελέγχοντας και συγκρίνοντας μία καρτέλα στατιστικών της euroleague την περίοδο 2009-2010 και 2010-2011.
2. Τo Ranking.
Δημιουργώντας την καρτέλα στατιστικών του e-stats, έπρεπε να επιλέξω ποιο μέτρο αξιολόγησης από τα ευρέως διαδεδομένα θα χρησιμοποιούσα.Στην Ελλάδα τότε, η αξιολόγηση γινόταν βάσει του δείκτη TENDEX. Στην πορεία ο δείκτης αυτός άλλαξε, και σήμερα χρησιμοποιείται το INDEX. Η επιλογή μου λοιπόν ήταν ανάμεσα στο δείκτη INDEX και στο P.I.R. (PerformanceIndex Rating) που χρησιμοποιείται στο NBA και στην Euroleague. Η βασική διαφορά των δύο δεικτών είναι ότι το INDEXπεριλαμβάνει το χρόνο συμμετοχής και επομένως είναι καλύτερος στο να αναδεικνύει τον «οικονομικότερο» παίχτη, ενώ το P.I.R. αξιολογεί τον παίχτη στο σύνολο του αγώνα (χωρίς να συνυπολογίζει χρόνο συμμετοχής) και επομένως είναι ιδανικότερος δείκτης για την ανάδειξη του «πολυτιμότερου» παίχτη. Διαπιστώνοντας πως ο συνυπολογισμός του χρόνου συμμετοχής μπορεί να εξαπατήσει, οδηγήθηκα προς το P.I.R. στα πρότυπα του NBA και της euroleague. Η euroleague όμως, αντιγράφοντας κατά κανόνα και πάντα με καθυστέρηση τις προδιαγραφές του NBA, αντέγραψε και το P.I.R. χωρίς να φροντίσει να το προσαρμόσει στα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Τι εννοώ; Στο NBA το P.I.R. συνυπολογίζει τα φάουλ προσμετρώντας θετικά και αρνητικά τα φάουλ υπέρ και τα φάουλ κατά του κάθε παίχτη. Αυτό, στο NBA έχει νόημα γιατί το φάουλ δεν είναι επιλογή προπονητή. Δεν υπάρχει στο NBAη επιλογή «έχω να δώσω 3 φάουλ στο τέλος της περιόδου, πάω να κάνω 3 φάουλ» ή «είμαι 3 πόντους μπροστά στα τελευταία δευτερόλεπτα, κάνω φάουλ»(ευχαριστώ κε Popovich…). Στην Ευρώπη όμως αυτά είναι νόμος. Ως εκ τούτου όμως, δεν μπορεί ο στατιστικός να χρεώσει «-1» στην αξιολόγηση ενός παίχτη που έκανε φάουλ κατ’ εντολή του προπονητή του.
Επιλέγοντας λοιπόν το P.I.R. σαν το καταλληλότερο μέτρο αξιολόγησης, προσπάθησα να το προσαρμόσω στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα, αφαιρώντας τα φάουλ από τον αλγόριθμο υπολογισμού. Και αυτό, το έκανα το 2010.
3. Τo +/-.
Στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιείται. Στη euroleague επίσης δεν χρησιμοποιείται. Τα application για στατιστικά που κυκλοφορούν στην αγορά, έτσι κι αλλιώς είναι πολύ πίσω. Στο NBA όμως χρησιμοποιείται από την περίοδο 1996-1997 και είναι –όχι άδικα- ένα από τα σημαντικότερα στατιστικά στοιχεία. Για την ακρίβεια, στην από ‘δω μεριά του Ατλαντικού, δεν ξέρουμε καν πως λέγεται. Στις Η.Π.Α. αποκαλείται plus/minus. Τι δηλώνει αυτό το στατιστικό στοιχείο; Καταγράφει τη διαφορά στο σκορ της ομάδας(που κέρδιζε ή έχανε) κατά τη διάρκεια συμμετοχής του κάθε παίχτη. Ή αντιγράφοντας τον επίσημο ορισμό “Plus-minusmeasures the point differential for the team when the player is on the court”. Όσοι ενδιαφέρεστε για περαιτέρω μελέτη, http://www.sportingcharts.com/nba/stats/individual-player-plus-minus-statistics/2013/ . Στο site αυτό, θα δείτε ότι για την περίοδο 2013-2014, ο πρώτος στη λίστα Andre Iguodala είχε προσέφερε κατά μ.ο. +9 πόντους διαφοράς στην ομάδα τουσε κάθε αγώνα που συμμετείχε. Και αναφερόμενοι στον Iguodala, δείτε στο βίντεο που ακολουθεί τα screenπου έστηναν οι Golden State Warriors για να σουτάρει ο Stephen Curry. https://www.youtube.com/watch?v=iUS4vUh4M6I
Στο βίντεο, ο πασέρ πιστώνεται με ασίστ, ο σουτέρ με πόντους, ο screener που κάνει εξίσου σημαντική δουλειά …τίποτα. Το +/- το αλλάζει αυτό και πιστώνει στον παίχτη τη διαφορά που παίρνει η ομάδα του κατά την παρουσία του στο παρκέ.
Η «προϊστορία»: Το πιο κλασικό παράδειγμα αθλητών που αδικούνται από τα στατιστικά τους, έρχεται από τα 90’s και τον Πανιώνιο. Βλέποντας τον Χριστοδούλου να στήνει 2 και 3 screen σε κάθε επίθεση (και τι screen….!) να μαρκάρει από τον play maker μέχρι τον center, να εκτελεί ενίοτε χρέη play maker και να κάνει όλη τη «βρώμικη δουλειά» όλοι ήξεραν ότι η προσφορά του ήταν ανεκτίμητη,με την έννοια ότι όλα τα παραπάνω δεν μπορούσαν να καταγραφούν σε μετρήσιμα μεγέθη. Και πολλά άλλα παραδείγματα.
Η λύση: Οι Αμερικάνοι είχαν τη λύση. Εισάγοντας το +/- στη στατιστική του κάθε παίχτη, κατάφεραν να συμπεριλάβουν όλες αυτές τις λειτουργίες που δεν μπορούν να καταγραφούν αλλιώς. Οι συνηθέστερες εξ αυτών είναι φυσικά:
·Η «βρώμικη» δουλειά των ψηλών
·Η οργανωτική ικανότητα του pm
·Η αποδοτικότητα των screen
·Η άμυνα και ιδιαίτερα
·Η δουλεία του παίχτη «ειδικών» αποστολών
·Η κίνηση χωρίς την μπάλα
Στην ουσία, αν το INDEXαναδεικνύει τον «οικονομικότερο» παίχτη, το P.I.R. αναδεικνύει τον καλύτερο παίχτη, το +/- αναδεικνύει τον καλύτερο συμ-παίχτη. Και απ’ ότι έχω διαπιστώσει συνομιλώντας ώρες με προπονητές, καλοί παίχτες υπάρχουν πολλοί… αλλά όλοι ψάχνουν τον καλό συμπαίχτη.
Το e-statsπρωτοπορώντας ακόμη μία φορά θα συμπεριλάβει το +/- στην καρτέλατων στατιστικών του, από την ερχόμενη περίοδο.
4. Ο διαχωρισμός στο shot chart της θέσης κάτω από το καλάθι σε σουτ και σε drives.
Από την περίοδο 2012-2013 έχω προβεί στον διαχωρισμό αυτό και δε νομίζω πως χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση. Προφανώς μία προσπάθεια κάτω από το καλάθι έχει διαφορετική σημασία στην καταγραφή αν προέρχεται από ποστάρισμα ή από επιθετικό ριμπάουντ, ή από drive. Ο χρόνος θα δείξει αν καθιερωθεί ο διαχωρισμός αυτός και από άλλους στατιστικούς...